Waarom je in het Frans 'niet alle letters uitspreekt'

Schrift ≠ taal

‘Pronouncing every letter in the French language? We don’t do that here.’

Op het gevaar af erg zuur en saai te klinken: ik heb een hekel aan bovenstaande grap. En aan deze. Ook aan deze. Ze berusten allemaal op hetzelfde hardnekkige misverstand: dat schrift hetzelfde is als taal.

Het tegendeel is waar. Een taal is een systeem dat op het meest fundamentele niveau uit klanken bestaat. Schrift is niets meer dan een manier om die klanken weer te geven. Een volstrekt arbitraire afspraak. Er is, ik noem maar wat, niets inherent i-achtigs aan onze letter i.

Ik kan de Nederlandse taal net zo goed met het Griekse alfabet weergeven. Κεικ, διτ ις οοκ Νεδερλανδς. Of met het Cyrillische alfabet. Of met spijkerschrift. Ik zou nu ter plekke nieuwe symbooltjes kunnen bedenken. Binnen een paar weken hebben jullie het allemaal onder de knie.

Ook historisch gezien liggen taal en schrift ontzettend ver uit elkaar. Wij mensen waren al tienduizenden jaren met elkaar in gesprek – toen rond het jaar 3000 voor Christus in het Midden-Oosten ineens het schrift werd uitgevonden. In de rest van de wereld werd het schrift nog later geïntroduceerd. Op sommige plekken zelfs helemaal nooit.

Het vroegste spijkerschrift (‘cuneiform’) heeft zich ontwikkeld uit simpele plaatjes.

Bedenk ook op welk moment je als kind hebt leren lezen en schrijven: toen je allang kon praten. Je was het Nederlands al machtig. Kortom: kennis van een schrift komt goed van pas, maar heeft niets te maken met taalbeheersing.

Waar die grappen eigenlijk over gaan, is over de (in)efficiëntie van bepaalde schrijfsystemen. Want ja, het is inderdaad enigszins onzinnig om chats (‘katten’) te schrijven terwijl je dat woord uitspreekt als /ʃa/. De weergave van dit woord is langer dan nodig – de symbolen t en de s vervullen hier geen enkele rol.

Dat is uiteraard geen opzet. Ooit was het Franse schrijfsysteem wél een efficiënte weergave van de Franse taal. Maar de Franse taal is zich blijven ontwikkelen, zoals talen dat nu eenmaal doen. Zo zijn bepaalde klanken aan het einde van een woord afgesleten. Maar het Franse schrijfsysteem is onveranderd gebleven en geeft die niet langer bestaande klanken dus nog altijd weer.

Zie in dit kader ook onderstaand filmpje, waarin Yoïn van Spijk demonstreert hoe de klank weergegeven door de lettercombinatie ‘oi’ zich in het Frans is blijven ontwikkelen, terwijl de spelling hetzelfde is gebleven. Leuk detail is dat een aantal Franse leenwoorden in het Engels de oorspronkelijke uitspraak verraadt – de ontlening heeft immers ten tijde van het Oudfrans plaatsgevonden.

Aron Groot

---

Of als je Gevleugelde woorden deelt.

Of als je Gevleugelde woorden steunt.

Maar ik ben ook al heel blij dat je helemaal tot hier hebt doorgelezen!